Château Bleu omstreeks 1906-1924

HET DOMEIN

BOEREN MET EEN HISTORISCH KANTJE

Het Blauw Kasteel is een kasteeldomein van ruim 36 hectare in Scheldewindeke, te situeren tussen Gent en de Vlaamse Ardennen. Op het domein worden biologische groenten en fruit geteeld. Deze worden verdeeld via biopakketten, biowinkels en andere afnemers.

De groenteteelt vindt plaats op de akkers van in totaal 3 hectare. Binnen de ommuurde moestuin naast het kasteel zelf ligt een oude boomgaard, een moestuin, een fruit- en kruidentuin en een gevarieerde bloemenborder.

Verder bestaat het domein uit een ecologisch beheerd loofbos van 20 hectare en acht hectare weiland waar Ardense voskoppen grazen, een oud en robuust Belgisch schapenras.

OORSPRONG EN NAAM
“BLAUW KASTEEL”

In historische documenten is teruggevonden dat omstreeks 1304 op de plek van het Blauw Kasteel gesproken wordt over een neerhof met toren en toegangspoort. Het oorspronkelijk kasteel werd vermoedelijk in de late middeleeuwen, 14de-15de eeuw opgetrokken.

Rond 1790 werd het kasteel verbouwd in neo-classicistische stijl. Het geheel was omgeven door een brede slotgracht, waarbij een smalle bakstenen brug toegang verleende tot het binnenplein. Het kasteeldomein besloeg toen om en bij de 125 hectare.

Het is niet met zekerheid te zeggen hoe het kasteel aan zijn adjectief “Blauw” is gekomen. Er zijn bronnen die menen dat dit was omdat het kasteel is opgetrokken uit de steensoort “arduin”, een blauwe hardsteen. Andere bronnen vermoeden dat de naam fonetisch afgeleid kan zijn uit de 14e eeuwse plaatsnaam “den Bloudrisch”.

BRONWATERFABRIEK
“WINDEKE BRON”

In 1911 werd op het domein van Blauw Kasteel de bronwater- en limonadefabriek “Windeke Bron” gesticht door Ernest Vergauwen. Ernest was een zoon van Frans-Jozef Vergauwen en erfde het kasteel van zijn vader.

In de omgeving van het Blauw Kasteel bestonden talrijke ondergrondse waterlagen. Uit deze waterbronnen verkregen ze natuurlijk mineraalwater voor de waters en limonade. Frans-Jozef Vergauwen en zijn zoon Ernest Vergauwen waren tevens een periode burgemeester van Scheldewindeke.

In 1922 koopt succesvol houthandelaar Augustinus Hul met zijn opbrengsten het domein van Blauw Kasteel met zijn vele bossen. Hij verhuurt het kasteel zelf tijdelijk aan een organisatie “Maison des Vacances”. Later in 1930 trekt Augustinus Hul samen met zijn zoon Leonce in het kasteel.
Leonce Hul behartigde de belangen van de limonadefabriek “Windeke Bron“.

De limonadefabriek bleef werkzaam tot 1976.

ARCHEOLOGISCH ONDERZOEK IN 2008

Tientallen jaren na de Eerste Wereldoorlog, in 1957 was het hoofdgebouw van het kasteel door de tijd heen erg in verval geraakt. Met het oog op herbouw werd het kasteel steen voor steen afgebroken. Enkel de twee zijgebouwen bleven staan en werden gebruikt als dienstgebouwen en stallingen.

In 2003 werd het kasteel gekocht door de heer Denoo met het plan het domein zoveel mogelijk in zijn oude glorie te herstellen.

Voordat de bouw en renovatie mocht starten, werd er archeologisch onderzoek gedaan met opgravingen. Tijdens deze opgravingen kwamen de constructieresten van de afgebroken centrale vleugel naar boven, samen met voorwerpen uit de late middeleeuwen: bakstenen poeren, restanten van een waterput en poortgebouw, houten grachtbeschoeiing en uit de 16e-17e eeuw: tinnen lepel, kruiken, aardewerk.

Onderstaande 6 ansichtkaarten dateren uit de periode omstreeks 1922 wanneer eigenaar Augustinus Hul het kasteel tijdelijk verhuurt aan een sociale organisatie “Maison des Vacances”.

Onderstaande 11 zwart/wit foto’s zijn gemaakt op 22 oktober 1984 en staan ter beschikking gesteld op de website van Vlaanderen Onroerend Erfgoed.

1304
Hoe verder we teruggaan in de tijd hoe minder aan historische kennis terug te vinden is over het Blauw Kasteel. In historische documenten is slechts terug te vinden dat sedert 1304 het Blauw Kasteel omschreven werd als een neerhof, met toren en toegangspoort. Deze periode is mede bekend om de Slag bij Kortrijk, beter bekend als de Gulden Sporenslag in 1302.

Afbeelding: Willem van Saeftinghe doodt Robert II van Artesië in de Guldensporenslag (voorstudie door Nicaise De Keyser) ©Public Domain

1412
De site wordt in de Gentse wezenboeken omschreven als het goed "ten Casteelkine". Het kasteel is in het bezit van familie van Munte.
1460
Volgens de Gentse schepenboeken was het goed in 1460 in handen van Lodewijk van Marke.
1525
In oude documenten uit die tijd wordt slechts de omschrijving "kasteel goedt" teruggevonden en blijkt het kasteel eigendom te zijn van Gillis Halsberch.
1657
In het landboek van Scheldewindeke uit 1657 beschrijft men het kasteel als "Met eene cleyne motte, tusschen beede de brugghen, met den bogaert, met een besloten veldeken en nogh eene party lands, genoempt het Careelveldt."
1780
Het kasteel kwam in handen van Emmanuel Rodriquez d’Evora y Vega (1763 - †1845). Emmanuel was tevens een bouwheer en liet het oude kasteel deels slopen en daarna verbouwen in neo-classistische stijl. Het kasteel maakte deel uit van een domein van meer dan 175 ha. Er werd toen ook een uitgestrekt geometrisch park aangelegd.

De familie Rodriguez d’Evora y Vega was een grote bekende familie die in de 16de eeuw vanuit Spanje via Portugal naar Vlaanderen reisde en drukten hun stempel in het Land van Rode. Zij bouwden en restaureerden kastelen en andere monumenten, zaten in de politiek of waren burgermeester.

1846
Het kasteel komt in bezit van Jonkheer Frans-Jozef Vergauwen (08-02-1801, †12-07- 1881). Frans-Jozef was een Belgische volksvertegenwoordiger en senator. Ook was hij een periode burgemeester van Scheldewindeke. Frans was getrouwd met Adèle Manderbach (1814-1900), ze kregen 2 dochters en 2 zoons: Alix, Maria, Delphine en Ernest. Frans was een grote bibliofiel en boeken- en handschriftenverzamelaar. Hij was ook mede-eigenaar en uitgever van twee katholieke en unionistische Gentse nieuwsbladen, Le Journal des Flandres en Den Vaderlander.
1911
Ernest (09-03-1847, †05-06-1915), één van de zoons van Frans-Jozef Vergauwen, verkreeg het kasteel van zijn vader en richtte de bronwater en limonadefabriek “Windeke-Bron” op. Deze was vermoedelijk gevestigd in het rechter bijgebouw waar voordien ook stallingen waren. Er werd gebruik gemaakt van de talrijke waterbronnen in de omgeving van het Blauw Kasteel. Ernest was net als zijn vader ook burgermeester van Scheldewindeke. Ernest was getrouwd met Isabelle Veranneman de Watervliet.
1918
In WOI, legden de Duitsers in 1917 een groot vliegveld aan langs de nabijgelegen kasseiweg Lange Munte. Vervolgens namen Duitse luchtmachtofficieren in 1918 van maart t/m september het hoofdgebouw van het Blauw Kasteel in gebruik als hun hoofdkwartier. Deze Duitse luchtmachtofficieren waren onderdeel van het eskadron Staaken IV-bommenwerpers van het "England Geschwader", die gestationeerd waren bij het nabij gelegen vliegveld.
1922
In 1922 komt het kasteel in handen van Augustinus Hul. Augustinus Hul was een succesvol houthandelaar in de omgeving. Dit kwam mede door de wederopbouw die geschiedde na WOI. Met zijn opbrengsten kon hij het Blauw Kasteel met de omringende bossen kopen. Het omringende bos gebruikte de familie Hul om hun houtzagerij te voorzien van hout. Het kasteel verhuurde zij tijdelijk aan een sociale organisatie “Maison des Vacances” die arme kinderen er een aangename vakantie wilde bezorgen. De 6 postkaarten hierboven dateren uit die periode. Augustinus had vier zonen; Emiel, Viktor, Leonce en Maurice.
1930
De verhuur van het kasteel aan Maison des Vacances werd beëindigd en Augustinus Hul betrekt zelf, samen met zijn zoon Leonce Hul het kasteel. Leonce behartigde de belangen van de limonadefabriek "Windeke Bron" dat zich nog steeds bevond op het terrein van het kasteel. In 1933 werd door de vier zoons van Augustinus "Brouwerij Hul" opgericht. De brouwerij verhuisde later naar een pand in Merelbeke (het huidige Colruyt).
1948
Baron Anatole Fallon (1897-1982) (naamgenoot van zijn grootvader Baron Anatole Fallon (1834-1915) wordt eigenaar van het Blauw Kasteel. Anatole Fallon is een kleinkind van Frans-Jozef Vergauwen (eigenaar Blauw Kasteel in 1846). Maria Vergauwen, één van de dochters van Frans-Jozef Vergauwen trouwde met baron Anatole Fallon. Maria Vergauwen was de zus van Ernest Vergauwen (eigenaar Blauw Kasteel in 1911). Baron Anatole Fallon behield de limonadefabriek "Windeke Bron" en deze bleef open tot 1972.
1957
Met vermoedelijk het oog op een toekomstige herbouw werd het kasteel steen voor steen afgebroken omdat het teveel in verval was geraakt. Enkel de twee zijgebouwen bleven staan en werden gebruikt als dienstgebouwen en stallingen.
2003
Een sprong naar het jaar 2003. Bijna 50 jaar later wordt het kasteeldomein gekocht door de heer Denoo die het kasteel in zijn oude glorie wil laten herstellen en heropbouwen.
2006
Je ziet hier het linker bijgebouw dat dienst deed als kasteelwoning nadat in 1957 het kasteel zelf was afgebroken.
2008
In 2008 werd er archeologisch onderzoek gedaan en kwamen de constructieresten van de afgebroken centrale vleugel naar boven. (Foto Johan Deschieter)
2008
Er werden voorwerpen uit de late middeleeuwen gevonden: bakstenen poeren, restanten van een waterput en poortgebouw, houten grachtbeschoeiing en uit de 16e-17e eeuw: tinnen lepel, kruiken, aardewerk.
Previous slide
Next slide

Bovenstaande beschrijvingen en afbeeldingen door de tijd heen van de geschiedenis van het Blauw Kasteel is in bewerking.

Scroll naar boven